Jelita stanowią największą powierzchnię naszego ciała, która ma kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Codziennie nasze 400-600 m2 ciała dotyka szereg substancji odżywczych pochodzenia zewnętrznego, oraz różnego rodzaju bakteriami, wirusami, drożdżakami i innymi stworzeniami. Dodatkowo 70%-90% tkanki limfoidalnej GALT (gut-associated lymphoid tissue ) znajduje się w jelitach. Zapewnia silną miejscową ochronę błony śluzowej. Jest integralnym elementem systemowego układu odpornościowego związanego z błonami śluzowymi, tzw. MALT (mucosa associated lymphoid tissue) i stanowi łącznik między wszystkimi śluzówkami organizmu.
Jelita są „kwaterą główną” naszego mikrobiomu – Mamy w jelitach 20 razy więcej bakterii niż wszystkich komórek naszego ciała. Bytujące w przewodzie pokarmowym mikroorganizmy wpływają na prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. W jelitach zdrowego człowieka bytuje około 2 – 3 kilogramów drobnoustrojów. Gdyby pozbawić ludzki organizm tego ekosystemu, nie bylibyśmy w stanie przeżyć. Korzystne dla zdrowia bakterie jelitowe bezpośrednio lub pośrednio koordynują bowiem funkcjonowanie każdego organu i narządu.
Mikrobiota ochronna
- głównie: Bacteroides, Bifidobacterium, Lactobacillus
- Utrzymanie odporności w jelicie cienkim – szczególnie ważny Lactobacillus (H2O2+) hamuje rozwój i namnażanie bakterii potencjalnie patogennych
Mikrobiota immunostymulująca
- głównie: niepatogenne szczepy E.coli i Enterococcus faecalis.
- Zdolne do wywoływania niespecyficznej odpowiedzi immunologicznej, zapewniając tym samym ciągłe stymulowanie układu odpornościowego.
Mikrobiota odżywiająca nabłonek jelit
- Akkermansia muciniphila, Faecalibacteterium prausnitzii
- Dostarczanie składników odżywczych (SCFA) do nabłonka jelitowego, zachowanie integralności błony śluzowej jelita, wspomaganie prawidłowego funkcjonowania błon śluzowych jelit.
- Utrzymanie integralności ściany jelita
Mikrobiota proteolityczna
- przykładowo : Bacillus, Proteus, Pseudomonas, Clostridium
- degradacja białek przez mikroflorę proteolityczną prowadzi do wytworzenia amin biogennych, metanu, NH3 itd., które mogą być hepatotoksyczne
- Podwyższona ilość bakterii proteolitycznych może powodować dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (wzdęcia, biegunki, itd.)
Mikroflora jelitowa odgrywa główną rolę w profilaktyce i leczeniu licznych chorób. Analiza równowagi mikrobiologicznej jelita, a następnie odbudowa ewentualnych zaburzeń jest więc metodą zapobiegania chorobom cywilizacyjnym oraz efektywną i bezpieczną terapią wspomagającą leczenie.
Do głównych ról pełnionych przez ten niezwykle ważny ekosystem należą przede wszystkim:
- Wspomaganie procesu trawienia
- Produkcja witamin (z grupy B i K)
- Konkurencja z mikroorganizmami chorobotwórczymi
- Stymulacja komórek układu immunologicznego
- Neutralizacja toksyn i innych substancji potencjalnie szkodliwych
- Hamowanie stanu zapalnego
- Uszczelnianie bariery jelitowej
Mikroflora jelitowa tworzona jest nie tylko przez drobnoustroje pożyteczne i prozdrowotne, lecz także potencjalnie chorobotwórcze bakterie i grzyby drożdżopodobne. Jeśli bakterie korzystne dla zdrowia dominują w jelicie, uniemożliwiają mikroorganizmom chorobotwórczym i drożdżakom nadmierne namnożenie się. Mówimy wówczas o prawidłowej mikroflorze jelitowej. Niestety mikroorganizmy jelitowe narażane są na szereg niekorzystnie działających czynników.
Do elementów zaburzających równowagę mikroflory jelitowej należą:
- Antybiotyki, zwłaszcza wielokrotnie stosowane !!!
- Interwencje medyczne (terapie i zabiegi w obrębie przewodu pokarmowego)
- Długotrwały stres psychiczny i fizyczny
- Niezdrowa, wysokoprzetworzona żywność !!!
- Używki
- Wybrane leki (np. NLPZ) !!!
- Niehigieniczny tryb życia
W efekcie dochodzi do rozwoju dysbiozy jelitowej, czyli silnego zmniejszenia populacji bakterii korzystnych i nadmiernego namnożenie chorobotwórczych patogenów. Naukowcy wskazują, iż nieprawidłowy układ mikroflory jelitowej może być przyczyną rozwoju i/ lub podtrzymania szeregu jednostek chorobowych, zwłaszcza tzw.” chorób cywilizacyjnych”. Grupą szczególnego ryzyka są dzieci rodzone cesarskim cięciem, u których kolonizacja przewodu pokarmowego jest opóźniona i nieprawidłowa od samego początku.
Zaburzenia w mikroflorze jelitowej mogą przyczynić się do:
- Zaburzeń trawienia i wchłaniania
- Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (bóle brzucha, zaparcia, wzdęcia, mdłości, refluks żołądkowo – jelitowy)
- Nietolerancji i alergii pokarmowych
- Atopowego zapalenie skóry i innych problemów skórnych (trądzik, świąd, nawracające zakażenia skóry)
- Nawracających infekcji dróg oddechowych, ucha środkowego, zatok
- Nawracających infekcji układu moczowo – płciowego i przewodu pokarmowego
- Grzybicy przewodu pokarmowego
- Chorób autoimmunologicznych
- Nadwagi i otyłości
- Pogorszenia kondycji psychofizycznej
- Zespołu nadpobudliwości psychoruchowej
- Zaburzeń ze spektrum autyzmu
- Zaburzeń nastroju
Tylko odpowiednio dobrane probiotyki skutecznie odbudują mikroflorę jelitową
Z tego względu rosnąca popularnością cieszą się probiotyki, czyli wywodzące się z jelita żywe szczepy mikroorganizmów, o korzystnych dla zdrowia właściwościach. Celem stosowania probiotyków jest zwiększenie populacji bakterii prozdrowotnych i eliminacja chorobotwórczych patogenów, zarówno grzybów jak i bakterii. Należy jednak pamiętać, iż każdy probiotyk działa inaczej i tylko stosowanie odpowiednio dobranej probiotykoterapii przyniesie spodziewane efekty i przełoży się na poprawę stanu zdrowia.
Bibliografia
1. Ignyś I., Szachta P., Gałęcka M., Schmidt M., Pazgrat-Patan M.: . Methods of analysis of gut microorganism – actual state of knowledge Annals of agricultural and environmental medicine: AAEM 12/2014; 21(4):799-803 2. Nowak A, Libudzisz Z. Mikroorganizmy jelitowe człowieka. Stand Med 2008; 1: 372-9. 3. Dethlefsen L, Eckburg PB, Bik EM, et al. Assembly of the human intestinal microbiota. Trends Ecol Evol 2006; 21: 517-23 4. Blaut M, Clavel T. Metabolic diversity of the intestinal microbiota: implications for health and disease. J Nutr 2007; 137: 751-5. 5. Gil A, Rueda R. Modulation of intestinal microflora by specific dietary components. Microb Ecol Health Dis 2000; 2: 31-9 6. Kalliomäki M., Salminen S., Poussa T. i wsp.: Probiotics during the first 7 years of life: a cumulative risk reduction of eczema in a randomized, placebo-controlled trial, J Allergy Clin Immun 2007, 119, 1019–21. 7. Lee J., Seto D., Bielory L.: Meta-analysis of clinical trials of probiotics for prevention and treatment of pediatric atopic dermatitis, J Allergy Clin Immunol 2008, 121 (1), 116–21. 8. Szajewska H., Horvath A., Dziechciarz P.: Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w leczeniu nieswoistych zapaleń jelit – przegląd systematyczny. Ped Współ Hep Żyw Dz 2007, 9: 266–75. 9. Sykora J., Valeckova K. i wsp.: Effects of a specially designed fermented milk product containing probiotic Lactobacillus casei DN-114 001 and the eradication of H. pylori in children: a prospective randomized double-blind study, J Clin Gastroenterol 2005, 39, 692–8 10. Cukrowska B., Czarnowska E.: Wpływ probiotyków na układ immunologiczny. Zakażenia, 2007, 1, 59 -64. 11. Kukkonem K., Savilahti E., Haahtela T. i wsp.: Probiotics and prebiotic galacto -oligosaccharides in the prevention of allergic disease: a randomized, double -blind, placebo -controlled trial. J. Allergy Clin. Immunol., 2007, 119, 192 -198. 12. Ignyś I., Piątkowska P., Cichy W.: Probiotyki i prebiotyki w żywieniu i leczeniu dzieci. Pediat. Pol. 2008; 83 (1): 68-75 13. Ignyś I., Piątkowska P., Roszak D.: Mikroflora jelitowa a rozwój nieswoistych zapaleń jelit u dzieci.Now. Lek. 2007; 76 (1): 59-64 14. Amara AA., Shibl A.: Role of Probiotics in health improvement, infection control and disease treatment and management. Saudi Pharm J. 2015 Apr;23(2):107-14. 15. Kopp-Hoolihan L.: Prophylactic and therapeutic uses of probiotics: a review. J Am Diet Assoc. 2001 Feb;101(2):229-38